سهام بینامسهم بی‌نام یکی از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای سهمی است که روی آن نام صاحب آن ذکر نمی‌گردد. این سهام به سهولت و بدون انجام هیچ‌گونه تشریفاتی قابل انتقال است و کلیه مقرراتی که در اساسنامه شرکت‌ها برای جلوگیری از نقل و انتقال آزاد اینگونه سهام پیش‌بینی شود یا آنکه انتقال سهم را منوط به موافقت قبلی هیات مدیره نماید، اعتبار ندارد. تبدیل سهام بی‌نام به سهام بانام به موجب مقررات اساسنامه شرکت یا تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده رخ می‌دهد. ۱ - تعریفسهام را می‌توان به اعتبار مختلف تقسیم‌بندی کرد. از نظر شکلی به سهام بانام و بی‌نام از لحاظ ماهیت آورده‌ای که نماینده آن است به سهام نقد و غیر نقد و... تقسیم می‌شود. یک سهام می‌تواند در یک زمان واحد در دو یا چند تقسیم بندی قرار گیرد. مانند: سهام سرمایه‌ای ممتاز. [۱]
ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، ج۲، ص۵۰، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، سال ۱۳۴۷.
سهام بی‌نام سهمی است که ورقه راجع به آن متضمن نام صاحب سهم نیست و یا قید بانام بر روی آن درج نشده است. این سهام به صورت سند دروجه حامل تنظیم شده است. [۲]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت: شرکتهای تجاری، ج۲، ص۷۰، تهران، انتشارات سمت، سال ۱۳۸۵، چاپ نهم.
۲ - رژیم حقوقیحقوق صاحب سهم بی‌نام برگرفته از ورقه سهم است که به صرف قبض و اقباض قابل‌انتقال به دیگری است و هیچ تشریفات خاصی برای انتقال آن ضرورت ندارد. البته لازم بذکر است که نقل و انتقال آن تابع مقررات اسناد در وجه حامل ماده ۳۲۰ قانون تجارت به بعد می‌باشد و در صورت سرقت و یا مفقود شدن نیز باید به این مواد رجوع شود. [۳]
افتخاری، جواد، حقوق تجارت ۲: شرکتهای تجاری/ تهران، ص۹۵، انتشارات ققنوس، سال۱۳۸۴، چاپ دوم.
شرایط گواهی سهام بی‌نام. در ماده ۳۰ لایحه قانونی ۱۳۴۷ مقرر شده است که: «مادامی که تمام مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده صدور ورقه سهم بی‌نام یا گواهینامه موقت بی‌نام ممنوع است. به تعهدکننده اینگونه سهام گواهینامه موقت بانام داده خواهد شد که نقل و انتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهام بانام است.» از این ماده دو نتیجه حاصل می‌شود: اولا: پرداخت مبلغ پرداخت نشده سهم تضمین می‌شود. در غیر این صورت شرکت نمی‌داند به هنگام وصول مبلغ پرداخت نشده سهم چگونه عمل نماید و به چه کسی مراجعه کند. ثانیا: شرکت نمی‌تواند از ابتدا اقدام به انتشار سهام بی‌نام نماید ولو اینکه به هنگام پذیره‌نویسی ورقه تعهد سهام بی‌نام در اختیار پذیره‌نویس قرار داده باشد و آنها نیز با اینگونه ورقه اقدام به ابتیاع نموده باشند. در این صورت نیز صدور سهم بی‌نام تا پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهام شرکت معلق خواهد ماند. با این حال گواهینامه موقت سهام بی‌نام، در حکم سهام بی‌نام است و از لحاظ مالیات بر درآمد، مشمول مقررات سهام بی‌نام می‌باشد. [۴]
قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۳/۱۲/۱۳۶۶، ماده ۴۸ و تبصره آن.
از آنجایی که متعهد ابتیاع سهم، مسئول پرداخت مبلغ اسمی آن می‌باشد و در صورتی که سهم خود را قبل از تادیه تمام مبلغ اسمی آن به دیگری انتقال دهد، بعد از انتقال دارنده سهم (یعنی خریدار) مسئول پرداخت بقیه مبلغ اسمی آن خواهد بود (ماده ۳۴ لایحه قانونی ۱۳۴۷). بدین جهت اگر سهم مورد انتقال بی‌نام بوده باشد بر اساس بند ۲ ماده ۲۴۴ لایحه قانونی ۱۳۴۷ فروشنده قابل تعقیب کیفری است. (اشخاص زیر به حبس تادیبی از سه ماه تا یک سال، یا به جزای نقدی از پنجاه هزار ریال تا پانصد هزار ریال، یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد: ... ۲- هر کس سهم بی‌نام را قبل از آن که تمام مبلغ اسمی آن پرداخت شده باشد، صادر کند و یا بفروشد، یا به معرض فروش گذارد.) ۳ - تبدیل به سهام با نامتبدیل سهام عبارت است از: تغییر نوع سهام شرکت از سهام بی‌نام به سهام با نام شرکت و بالعکس به موجب مقررات اساسنامه یا تصمیم مجمع عمومی فوق العاده شرکت. [۵]
لایحه قانونی ۱۳۴۷، ماده ۴۳.
در مواد ۴۴ و ۴۵ و ۴۶ و ۴۸ و ۴۹ و ۵۰ لایحه قانونی ۱۳۴۷ نحوه تغییر سهام بی‌نام به سهام بانام آمده است که در هشت مرحله آورده می‌شود: الف. مهلت مراجه به شرکت برای تبدیل سهام. ب. بطلان سهام بی‌نام تسلیم نشده در مهلت معین به شرکت و صدور سهام با نام برابر تعداد آن. ت. فروش سهام با نام صادره در ازای تعداد سهام باطل شده. ج. سپردن مازاد حاصل فروش سهام با نام پس از کسر هزینه‌ها به حساب بهره‌دار بانکی. د. انتقال مازاد حاصل فروش سهام صادره به جای سهام بی‌نام باطل شده بعد از گذشت ده سال و عدم رجوع صاحبان سهام بی‌نام باطله، به خزانه دولت. و. امکان واگذاری سهام بانام جایگزین شده به جای سهام بی‌نام باطل شده. ه. ممنوعیت از حق حضور و رای در مجامع. ی. مطلع ساختن مرجع ثبت شرکت‌ها از تبدیل سهام بی‌نام به سهام بانام. [۶]
خزایی، حسین، حقوق تجارت: شرکتهای تجاری، ج۲، ص۱۵۱، تهران، انتشارات نشر قانون، سال۱۳۸۵، چاپ اول.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سهام بی‌نام»، تاریخ بازیابی ۹۹/۲/۲۳. |